Is het wettelijk in orde als kinderen en jongeren met een vluchtverhaal komen meedoen bij ons? Ook als ze geen verblijfsdocumenten hebben? Zijn ze dan wel verzekerd? En mogen ze ook vrijwilligerswerk doen? ...

1. Welke verblijfsstatuten zijn er?

Om te begrijpen welke regels er gelden voor het kind of de jongere voor wie jullie iets willen doen, moet je weten dat er verschillende verblijfsstatuten zijn in België. Er is een onderscheid tussen ...

• Iemand met een langdurig verblijfsstatuut. Er zijn vreschillende manieren om van het buitenland naar België te komen en hier verblijfsrecht te krijgen. De meest relevante zijn: erkenning als vluchteling, met subsidiaire bescherming of tijdelijke bescherming voor vluchtelingen uit Oekraïne.

• Iemand in procedure internationale bescherming: zij zijn op dit moment wel op een wettige manier in België. Zij hebben een bewijs dat ze momenteel een aanvraag lopende hebben waarin nog geen beslissing genomen is.
  ​
• Iemand zonder wettig verblijf: dit kan omdat ze nog nooit een aanvraag tot internationale bescherming indienden of omdat ze het bevel kregen het land te verlaten (na een negatieve beslissing).

2. Hoe zit het dan met ...

a. ... deelnemen aan activiteit?

Gelukkig mag iedereen deelnemen aan activiteiten, ook wie nieuw is in ons land. Lees hieronder wel even verder, zodat je ook weet hoe het zit met vrijwilligerswerk, verzekering, medische hulp en de kans dat de politie iemand zonder wettig verblijf komt oppakken tijdens je activiteit.

b. ... vrijwilligerswerk doen?

Iedereen die hier wettig verblijft, of ze nu nog in procedure zijn, erkend zijn als vluchteling of een andere verblijfstitel hebben, mag vrijwilligerswerk doen, met of zonder vrijwilligersvergoeding.

Iemand zonder wettig verblijf mag in principe niet aan de slag als vrijwilliger.

Meer info over vrijwilligerswerk door mensen op de vlucht:

• Vlaanderen Vrijwilligt
• Vlucht Vooruit van de Artevelde Hogeschool Gent.

c. ... de verzekering van nieuwkomers die deelnemen of vrijwilligen?

Het is een goed idee om je verzekering te (laten) bekijken.

Je kan daarbij rekening houden met de rol die het kind of jongere opneemt in je organisatie:

• Een deelnemer moet verzekerd worden voor de activiteit waaraan hij deelneemt. Deelnemers kunnen vaak volgens een andere polis verzekerd worden binnen organisaties. Bij Tumult werken we veel met jonge nieuwkomers. Voor de kinderen gaan we tijdens de zomer een aparte verzekeringspolis aan, terwijl vrijwilligers het hele jaar door verzekerd zijn.
• Een vrijwilliger moet uiteraard ook verzekerd worden. Maar je mag in principe pas aan de slag als vrijwilliger, als je hier wettig verblijft.

Dus spreek af met je verzekeraar of deelnemers en vrijwilligers zonder wettig verblijf ook verzekerd zijn.

• Iemand met een erkenning als vluchteling, iemand met subsidiaire bescherming of iemand in procedure internationale bescherming kan makkelijk verzekerd worden. Zij mogen hier immers zijn.
• Voor wie hier zonder wettig verblijf is, ligt het moeilijker. Daarom moet je het dus zeker bespreken met de verzekeraar. Bij Tumult hebben we hierover concrete afspraken met onze verzekering.

Informeer bij je koepelorganisatie over de regels rond verzekering voor asielzoekers en vluchtelingen. Zij kunnen de polis nakijken. Zeker in de grote jeugdbewegingen mag je er zeker van zijn dat nieuwe leden verzekerd zijn, ongeacht of ze een wettig verblijfsstatuut hebben of niet. Kleinere organisaties moeten dit met hun verzekeraar afspreken. Daar hangt het dus af van de verzekeringsmaatschappij. Één telefoontje geeft je al een antwoord op deze vraag.

d. ... het recht op dringende medische hulp?

Iedereen, ook wie hier zonder wettig verblijf is, heeft recht op dringende medische hulp.

De medische kosten worden dan door het OCMW betaald. Toch hangt het soms van bepaalde gemeentelijke voorwaarden af of het OCMW tussenkomt. Contacteer iemand uit het netwerk van de kinderen of jongeren. Zij weten meestal wel waar ze al dan niet recht op hebben.

Kinderen en jongeren die nog in de procedure internationale bescherming zijn die meegaan op kamp, die hun medische kosten zijn gedekt door Fedasil. Wanneer er een ongeval gebeurt met kinderen die in een opvangcentrum verblijven, of als ze ziek zijn, moet je steeds het opvangcentrum contacteren.

Als het OCMW/Fedasil niet tussenkomt, zou de verzekering in principe de kosten moeten betalen, als je dit zo overeengekomen bent.

Dringende medische hulp mag redelijk ruim geïnterpreteerd worden.

e. ... het oppakken door de politie van kinderen en jongeren zonder wettig verblijf?

Helaas kan dat in principe wel.

Maar dan zouden ze echt wel zeer onpedagogisch te werk gaan.

We gaan ervan uit dat jeugdwerk gezien kan worden als een veilige omgeving, net zoals een school, waar een kind een kind kan zijn, samen met andere kinderen.

Tumult nam in het verleden contact op met advocaten die ons op deze manier enige geruststelling gaven. Als het toch zou gebeuren, contacteer je best onmiddellijk een advocaat. In het verleden moesten we bij Tumult de politie eens laten langskomen voor een inbraak in ons kamphuis. Toen hebben we voor de zekerheid toch maar de animatoren zonder papieren de bosjes ingestuurd.

Volgens een omzendbrief (en volgens een update ervan) geldt het volgende voor scholen: de politie mag geen controle uitvoeren via de school. Tijdens de schooluren mag de politie geen kinderen aanhouden om ze te repatriëren. De kinderen opwachten aan de schoolpoort mag enkel als het gevaar bestaat dat de kinderen bij de school worden achtergelaten of als hun ouders hen thuis niet opwachten omdat ze aangehouden zijn. De agenten komen dan in burger en zijn begeleid door een gezinslid of tolk.

f. ... foto's?

Net zoals bij andere leden vraag je vooraf toestemming aan de ouders of je foto's op je website, in je groepsblaadje, ... mag zetten. Weet ook dat heel veel opvangcentra strikte regels hebben rond het tonen van minderjarige vluchtelingen op foto's. Voor hun eigen veiligheid is dat vaak verboden.

Maak aan de ouders (of hun begeleider) duidelijk dat het vaak over groepsfoto's gaat. En leg hen goed uit waar je foto's zal plaatsen, wie die foto's kan zien, ... Misschien ook het ideale moment om samen met hen naar je website te surfen, zodat ze weten dat ze daar heel wat info kunnen vinden.